اخبار و مطالب پزشکی و سلامت

به گزارش گیلان سلامت، هیپوفیز به واقع یکی از اصلی ترین مراکز تنظیم هورمونی و عصبی در بدن ما به شمار می‌رود چرا که به طور لحظه ای ترشحات هورمونی را کنترل می‌کند. عملکرد ساخته شدن و ترشح هورمون ها عمدتا در قسمت جلویی غده که با نام آدنوهیپوفیز شناخته می‌شود، اتفاق می‌افتد. هیپوفیز بر اساس پیام های عصبی و هورمونی که از هیپوتالاموس در بالای خود دریافت می‌کند هورمون های مختلفی می‌سازد. در هیپوفیز مجموعه گوناگونی از سلول های تولید کننده هورمون وجود دارد که هر گروه مسئول ساختن هورمونی خاص است.

تومور های غده هیپوفیز و پراکندگی آن ها در میان جمعیت
سرطان یا تومور غده هیپوفیز در واقع چیزی به جز درگیر شدن یک یا دو گروه سلولی تولید کننده هورمون در هیپوفیز نیست. تومور های هیپوفیزی در بیشتر موارد از نوع آدنوم هستند و عملکرد ترشحی نورمال غده را تغییر می‌دهند. در جریان آدنوم هیپوفیز یک گروه سلولی در غده شروع به تکثیر بیش از اندازه کرده و ترشح آن هورمون مشخص را به جریان خون افزایش می‌دهد.
تخمین زده شده است که 10 تا 15 درصد تومور های مغزی آدنوم های هیپوفیز هستند.

آدنوم های هیپوفیز بر اساس هورمون ترشحی خود شناخته می‌ شوند
علایم یک آدنوم هیپوفیز می‌تواند بسیار گیج کننده باشد به نحوی که بیمار و پزشک را مدت ها از رسیدن به تشخیص دور کند. علائم آدنوم بستگی به ماهیت سلول های درگیر دارد که چه هورمونی را از خود ترشح می‌کنند. با این حال همه آدنوم های هیپوفیزی علامت ندارند. بر این اساس آدنوم هیپوفیزی به دو نوع عملکردی و غیر عملکردی تقسیم می‌شود.

آدنوم عملکردی سلول های تولید کننده هورمون تحریک کننده غده فوق کلیوی ( ACTH )، سلول های تولید کننده هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH)، تولید کننده هورمون پرولاکتین (Prolactin) و تولید کننده هورمون رشد (GH) را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین علائم بالینی بسیار متفاوتی برای بیمار ایجاد می‌کند. بیشتر آدنوم های هیپوفیزی ( حدود 70%) از نوع عملکردی و ترشح کننده هورمون هستند و حدود 30% آنها غیر عملکردی بوده و هورمونی ترشح نمی‌کنند.

بیماران با چه نشانه هایی مراجعه می‌کنند؟

آدنوم های هیپوفیزی عملکردی بر اساس هورمون ترشحی خود علائم بسیار متفاوتی ایجاد می‌کنند.

آدنوم های هیپوفیزی تیروتروپ علائم پرکاری تیروئید مانند تعریق، لرزش دست، احساس اضطراب، پوست چرب و اسهال برای بیمار ایجاد می‌کنند.
آدنوم های هیپوفیزی از نوع کورتیکوتروپ ترشح کننده هورمون ACTH هستند که بر قشر یا “کورتکس” غده آدرنال اثر کرده و باعث ترشح مقادیر بیش از حد هورمون “کورتیزول” می‌شود؛ وضعیتی که به آن بیماری کوشینگ گفته می‌شود و موجب علائمی همچون افزایش قند خون، چاقی شکمی، قوز پشت قفسه سینه ( شبیه کوهان )، پوست شکننده و زخمی، حجم کم شده عضلات بازو و ران و در نهایت رویش مو های زاید در صورت می‌شود.
آدنوم های هیپوفیزی پرولاکتین یا پرولاکتینوما علائم متفاوتی در مردان و زنان ایجاد می‌کند. قاعدگی نامنظم، کاهش میل جنسی، ترشح خود به خودی شیر از پستان، سردرد و تاری دید از علائم شایع پرولاکتینوما در زنان است. مردان با علامت هایی مثل کاهش میل جنسی و بزرگ شدن پستان ها و کاهش موی صورت و بدن مراجعه می‌کنند.
آدنوم های هیپوفیزی ترشح کننده هورمون رشد ( GH ) به دلیل رشد آهسته و تدریجی این آدنوم ها علائم در یک بازه زمانی 10 ساله برای بیمار ایجاد می‌شود و در هنگام مراجعه بیمار آدنوم بسیار بزرگ شده است. بزرگ و قطور شدن اندام های دست و پا ( آکرومگالی ) و بلند شدن بیش از اندازه در سنین پیس از بلوغ ( ژیگانتیسم ) از واضح‌ترین نشانه های افزایش بیش از اندازه هورمون رشد است.
در نقطه مقابل، آدنوم های هیپوفیزی غیر عملکردی هورمون اضافی ترشح نمی‌کنند و یا اساسا هیچ هورمونی ترشح نمی‌کنند ( آدنوم خاموش یا null ). بنابراین آدنوم های غیر عملکردی علامت اختصاصی ندارند و دیرتر شناسایی می‌شوند و به همین دلیل در زمان تشخیص بسیار بزرگ شده اند. مهمترین آدنوم های هیپوفیزی غیر عملکردی ترشح کننده هورمون های تحریک کننده تخمدان و بیضه هستند ( آدنوم های گونادوتروپ ).
بیماران مبتلا به آدنوم های غیر عملکردی علائمی ناشی از افزایش فشار مغزی به دلیل حجم بزرگ شده آدنوم از خود نشان می‌دهند. این علائم بیشتر شامل سردرد، تهوع و استفراغ، تاری دید و یا کاهش میدان بینایی هستند.

گزینه های درمانی آدنوم های هیپوفیزی
درمان مداخله با جراحی و پس از آن رادیوتراپی روش انتخابی برای از بین بردن آدنوم های مغزی و هیپوفیزی است. درمان دارویی برای بیمار معمولا در صورت لزوم برای کنترل عملکرد تومور بعد از کوچک شدن از طریق جراحی و یا رادیوتراپی انجام می‌شود.
دارو های مورد استفاده در هرکدام از انواع آدنوم های هیپوفیزی در واقع مهارکننده عمل هورمون ترشح شده از آدنوم است.

منبع: مجله پزشکی سلامتی سیب