دمانس یا بیماری زوال عقل، نوعی اختلال ذهنی و مغزی است که منجر به کاهش سطح حافظه و قدرت تجزیه و تحلیل انسان می شود. این بیماری طی دهه های قبل به نسبت گذشته، رواج بیشتری یافته و افراد متعددی را درگیر کرده است.
به گزارش گیلان سلامت، زوال عقل عارضه ای است که به صورت پیش رونده و کند در بیماران مشاهده شده و به مرور زمان با افزایش سطح تخریب می تواند منجر به اختلال کامل فعالیت های فردی شده و حتی مرگ را در پی داشته باشد.
در این بیماری، سلول های مغز و سیستم اعصاب مغزی دچار مشکل شده و فرد قادر نیست خاطرات، افراد، چهره ها و ... را به یاد بیاورد. زوال عقل در انواع حاد و مزمن دیده می شود و شایع ترین نوع دمانس نیز آلزایمر نام دارد.
دلایل ایجاد زوال عقل
دلایل متعددی برای ایجاد این بیماری ذکر می شود که از آن جمله می توان به سکته مغزی، تأثیرات محیطی، ضربات فیزیکی وارد شده به مغز، اعتیاد به مواد مخدر و الکل، برخی بیماری ها همچون ایدز و پارکینسون اشاره کرد. یافته های دانشمندان نشان می دهد. در هنگام بروز اختلال دمانس یا زوال حافظه، ساختار پروتئین های آمیلوئیدوز در مغز بیماران دچار تغییر شده و اتصال بین سلول های عصبی با دشواری صورت گرفته و سپس نشانه های زوال عقل در افراد پدیدار می شود. البته مطالعات متخصصان ژنتیک نیز نشان می دهد که وجود نوعی ژن موسوم به E4 باعث می شود خطر ابتلا به زوال عقل سه برابر افزایش پیدا کند.
یکی دیگر از دلایل بروز زوال عقل نیز، اختلالات عروقی در مغز است که این عارضه در مردان بیش از زنان رخ داده و طی آن برخی عروق ریز مغزی دچار مشکل شده و عارضه زوال مغزی پدید می آید.
پژوهش های آکادمی نورولوژی آمریکا نشان می دهد که دیابت نوع دو و سطح بالایی از پروتئین tau در مایع نخاعی، باعث ایجاد پروتئین دولایه در مغز شده و سبب می شود تا این افراد نسبت به دیگران دو برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به زوال عقل قرار گیرند.
پژوهشگران دانشگاه میشیگان نیز در مطالعات خود دریافتند اگر بازماندگان سکته مغزی به طور کامل درمان نشوند دچار کاهش سریع قدرت حافظه و توانایی های ذهنی و فکری خواهند شد که سرعت وقوع آن نسبت به زوال طبیعی مغز در پیری بیشتر است.
در مطالعات دیگری، محققان دانشگاه ژنو توانستند با ابداع روش جدیدی از تصویربرداری ام آر آی، فعالیت های مغزی انسان و جریان خون منطقه پسین کورتکس مغز را بررسی کرده و به ارتباط مستقیم کم شدن جریان خون در این منطقه و بروز علائم زوال حافظه پی ببرند.
مطالعات جدید پژوهشگران دانشگاه تگزاس نیز نشان می دهد که روش‌های متداول فعلی برای درمان سرطان مغز و تومورهای مغزی بر پایه پرتو درمانی می تواند عوارض و عواقب نامطلوبی همچون ضعف حافظه و از بین رفتن ادراک فردی را در پی داشته باشد.به گزارش سیناپرس، در نهایت نیز پژوهش‌های جدید محققان دانشگاه استنفورد حاکی از این موضوع است که استفاده از روش موسوم به درمان منع آندروژن در بیماران سرطان پروستات که منجر به کاهش سطح تستوسترون آن ها می‌شود، خطر ابتلا به زوال عقل را در پی دارد.
علائم زوال عقل و روش های پیشگیری و درمان
مهم ترین علائم زوال عقل شامل کاهش سطح توانائی فرد در استفاده از فکر و به یاد آوردن موارد مختلف و شناسایی محیط اطرافش می شود. این علائم در ابتدا به صورت ضعیف در فرد بیمار ظاهرشده و به مرور زمان به مرحله شدیدی رسیده و فرد دچار فرسایش مغزی می شود.
به طور کلی نشانه های دمانس بسیار متفاوت و متعدد هستند اما مهم ترین علائم بالینی که در صورت وجود آن ها باید مساله را جدی گرفته و به پزشک مراجعه کرد، عبارت اند از: ضعف حافظه و فراموشی، ناتوانی در تمرکز روی موضوعات، کاهش قدرت استدلال و استنتاج، از بین رفتن توازن بین مشاهدات و درک و تحلیل مغزی، اختلال در جویدن، کند شدن راه رفتن، اختلال در خواب، افزایش وزن، نا امیدی و افسردگی و تغییرات رفتاری.
باید توجه داشت که مهم ترین موضوع در روند درمان دمانس، زمان شناسایی و تشخیص بیماری است. در حقیقت هرچه زودتر روند درمانی اختلال و زوال عقل شروع شود، شانس بیمار برای نجات بیشتر خواهد شد. درمان های ارائه شده برای زوال عقل شامل دو گروه عمده درمان های مشاوره ای و روانی و درمان های داروئی هستند که بر اساس شرایط بیمار و میزان پیشرفت بیماری توسط پزشک، مورد استفاده قرار می گیرد.
در روند درمان زوال عقل، همکاری خود فرد و شرایط محیطی وی بسیار مهم و تأثیرگذار بوده و همچنین اطرافیان بیمار نیز می توانند تأثیری به سزا در بهتر پیش رفتن درمان بیماری ایفا کنند. ازجمله دارو های رایجی که در انواع بیماران مبتلا به دمانس استفاده می شود می‌توان به ترازودون، لورازپام، کلومتیازول، سیتالوپرام ، والپروات سدیم، کاربامازپین، کوئتیاپین، ریسپریدون و میرتازاپین اشاره کرد.
با توجه به دلایل ایجاد کننده بیماری، دو عامل سبک زندگی سالم و اجتناب از مصرف مواد مخدر، دخانیات و مشروبات الکلی در پیشگیری از دمانس نقش مهمی ایفا می کنند. البته بخشی از این بیماری نیز به دلیل مسائل ژنتیکی رخ می دهد که متأسفانه قابل پیشگیری نیست. به گزارش سیناپرس،انجام برخی موارد مانند مصرف کافی ویتامین دی، داشتن فعالیت های مغزی کافی از قبیل مطالعه کتاب، انجام ورزش های فکری و فعالیت هایی مانند حل کردن جدول، داشتن روابط عمومی خوب و ارتباط با سایر افراد، آموختن زبان جدید، سفر، آموختن موسیقی، داشتن رژیم غذایی سالم و مصرف امگا 3، سبزی ها و میوه های تازه، پرهیز از استرس و داشتن ورزش و فعالیت بدنی کافی می تواند خطر بروز دمانس را تا حد زیادی کاهش دهد.
باورهای غلط در مورد زوال عقل
زوال عقل تنها در افراد پیر مشاهده می‌شود: اگرچه افزایش سن سبب کاهش توانایی مغزی می شود اما باید در نظر داشت ضعف ذهنی ناشی از کهن سالی با دمانس تفاوت داشته و بروز دمانس ارتباطی به سن نداشته و می تواند در افراد میان سال و حتی جوان نیز رخ دهد.
فراموشی همان زوال عقل است: فراموشی یکی از نشانه‌های زوال عقل محسوب می شود اما ضعف حافظه و فراموشی همیشه با دمانس یکسان نیست و فراموشی ممکن است به دلیل شرایط روحی و اشتغال فکری به صورت مقطعی ظهور کرده و ناپدید شود.
زوال عقل در همه افراد به یک شکل است: این باور نیز اشتباه بوده و باید در نظر داشت که دمانس علائم متعددی داشته و ممکن است هر فرد بر اساس شرایط بیماری خود نشانه هایی متفاوت با سایر بیماران داشته باشد. در دمانس، بافت های مغزی دچار مشکل شده و نشانه های بیماری نیز بر اساس ضایعات مغزی و این که کدام بخش از مغز دچار اختلال می شود، متفاوت خواهد بود.
منبع: سلامت نیوز
۱۴۰۰/۰۲/۰۸ ۱۷:۲۵